Cevap :
Cevap:
etken eylemin kim tarafından yapıldığı belli ama edilgenin ki belli değil
örnek
bugün okula gitmedi
kim gitmedi o(gizli özne)
yarın herkese aşı yapılacak
kim yaicak belli değil
taktik:
l,n harfleri varsa mutlaka edilgendir
kolay gelsin en iyi seçmeyi unutma
Açıklama:
Öznesine göre fiiller 〽
Etken Fiil
✅ Etken fiillerin öznesi bellidir. Yani işi yapan bellidir.
✅ Etken fiiller hiçbir çatı eki almaz.
Örnek;
• “Anası mutfakta bir tabağa marul doğruyor.” – Y. Atılgan
~Doğruyor, fiili hiçbir çatı eki almamış. (doğ-ru-yor) Doğramak fiilini yapan kişi belli, fiil hem
~3.tekil kişiyle çekimlenmiş (o doğruyor) hem de cümleye bakar ve “Kim doğruyor?” diye sorarsak “anası” cevabını alabiliriz.
Örnek ;
• "Pencerede dolaşan gölgelerden bir şeyler sezmeye çalışarak koşuyorum.” – Yusuf Ziya Ortaç
~Koşmak fiii hiçbir çatı eki almamış (koş-u-yor-um) ve fiil 1.tekil kişi ile çekimlenmiş: (ben koşuyor-um) özetle kişisi belli ve etken fiil.
Edilgen Fiil
✅ Edilgen fiillerde eylemi, işi kimin neyin yaptığı belli değildir.
✅ Başkası tarafından yapılma, bilinmezlik anlamı vardır.
✅ -l, -n, -ıl, -ın eklerini alırlar.
Örnek ;
• “Kiler daha yarım saat evvel temizlenmiştir.” – R.N. Güntekin
~Temizlenmek fiilini, temiz-le-n-miş-tir şeklinde ekine köküne ayırır isek temiz kökünden, temizlemek fiili türemiş temizle-(mek) fiiline de -n eki gelmiş ve temizlen-(mek) olmuştur. Ayrıca temizlenmek
işini yapan belli değildir, kiler temizlenmiş fakat kimin tarafından? Dolayısı ile bu fiil edilgendir.
Örnek ;
• "Bire doğru da akşam yemeğine oturulurdu.” – A.Ş. Hisar
Otur- fiili –ul ekini alarak oturul-(mak) fiiline dönüşmüş, edilgenlik eki almış. Ayrıca oturulmak eyleminin kimin tarafından gerçekleştiği belirsiz, öyle ise bu fiil de edilgen bir fiildir.
♦ Edilgen Fiili Bulmanın Kolay Yolu ♦
➡Kafanın biraz karıştığını biliyorum ama korkma. Edilgen fiili tespit etmenin kolay bir yolu var. Ama sen
yine de edilgenlik eklerini öğren, ileride bize lazım olacak.
➡Edilgen fiillerde “başkası tarafından yapılma” anlamı var demiştik. Öyle ise bize verdikleri cümlede
fiillerden önce “başkası tarafından” söz öbeğini getirip uygunluğunu kontrol edebiliriz:
▶ “Kiler daha yarım saat evvel temizlenmiştir.” / “başkası tarafından temizlenmiştir” diyebiliyorsak edilgen bir fiil var demektir.
▶Anası mutfakta bir tabağa marul doğruyor.” / “başkası tarafından doğruyor” anlamsız oldu, öyle ise bu fiil edilgen değildir. (Etkendir demiyorum edilgen değildir
✅Ayrıca dönüşlü bir fiil de “başkası tarafından” söz öbeğine uygun olabilir o yüzden cümlede işi yapan
belli mi değil mi kontrol ederek, sağlamasını yapmayı unutma.
❌Ek Bilgi❌
Edilgen çatılı fiil ile kurulan cümlelerde, belirtisiz nesneye “sözde özne” denir.
BAŞARILARRR DİLERİMMM ...