Cevap :
Cevap:
1. Basit Fiiller
Yapım eki almamış fiillerdir. Fiil köklerine gelen çekim ekleri, fiillerin anlamını değiştirmediği için basit fiiller çekim eki alabilir. Yapım eki almadıklarından bunlar daima kök durumunda bulunur.
örnek
Yağmurdan sonraki toprak kokusunu çok seviyorum. (sev-)
2. Türemiş Fiiller
Bir ya da birden fazla yapım eki almış fiillere türemiş fiil denir. Türemiş fiiller, aynı zamanda fiil gövdesidir.
Türemiş fiiller, iki şekilde oluşur:
1) İsim veya isim soylu sözcüklerden türetilmiş fiiller
2) Fiil kök veya gövdelerinden türetilmiş fiiller
örnek
Köyümüzün muhtarı herkes tarafından sevilir. (sevil- ⇒ sev- il-)
2.1. İsimden Türemiş Fiiller
İsim veya isim soylu sözcüklere yapım eki getirilerek türetilen fiillerdir.
örnek
Ev sahibine görünmeden sessizce merdivenlerden indi. (görün- ⇒ gör- ün-)
❤️❤️ MERHABA ❤️❤️
- 1. Basit Fiiller
- Yapım eki almamış fiillerdir. Fiil köklerine gelen çekim ekleri, fiillerin anlamını değiştirmediği için basit fiiller çekim eki alabilir. Yapım eki almadıklarından bunlar daima kök durumunda bulunur.
- Örnek(ler)
- git – miş – ler – di
- fiil kökü öğrenilen geçmiş zaman kip eki kişi eki duyulan geçmiş zaman kip eki
- çekim eki
- Yukarıdaki örnekte “git-” fiilinin aldığı “-miş”, “-ler” ve “-di” eklerinin tümü çekim ekidir. “git-” fiili hiçbir yapım eki almamıştır. Bu yüzden “git-” fiili basit fiildir.
- » Sabahları erken kalkar.
- Bu cümlede “kalk-“fiili “-(a)r” geniş zaman kip ekini almıştır. Kip ekleri çekim ekidir. “Kalk-” fiili çekim eki dışında hiçbir ek almadığından basit fiildir.
- » Her gün kitap okumalısınız.
- Bu cümledeki “oku-” fiili gereklilik kip eki (-malı) ve kişi eki (-sınız) almıştır. Hiçbir yapım eki almadığı, sadece çekim eki aldığı için “okumalısınız” fiili yapısına göre basit fiildir.
- » Kış bu yıl erken gelecekmiş.
- Bu cümlede “gel-” fiili gelecek zaman kip eki (-ecek) ve duyulan geçmiş zaman kip eki (-miş) almıştır. Dolayısıyla basit yapılı bir fiildir.
- 2. Türemiş Fiiller
- Bir ya da birden fazla yapım eki almış fiillere türemiş fiil denir. Türemiş fiiller, aynı zamanda fiil gövdesidir.
- Türemiş fiiller, iki şekilde oluşur:
- 1) İsim veya isim soylu sözcüklerden türetilmiş fiiller
- 2) Fiil kök veya gövdelerinden türetilmiş fiiller
- İsimden Türemiş Fiiller
- İsim veya isim soylu sözcüklere yapım eki getirilerek türetilen fiillerdir.
- Örnek(ler)
- güzel – leş – miş
- isim kökü isimden fiil yapan ek öğrenilen geçmiş zaman kip eki
- yapım eki çekim eki
- Yukarıdaki örnekte “güzelleşmiş” sözcüğünün kökü “güzel”dir. Bu isim “-leş” yapım ekini alarak “güzelleş(mek)” fiilini oluşturmuştur. “-leş” eki bir isimi fiil haline getirmiştir. “güzelleşmiş” sözcüğü yapım eki aldığı için türemiş fiildir.
- » gözle-, azal-, kana-, benimse-, sula, sivril-…
- Yukarıdaki kelimelerde altı çizili ekler isimlere gelerek onları fiil yapmıştır. İsimlere gelerek fiil türeten bu ekler, eklendikleri sözcüğün anlamını değiştirmiştir, bu yüzden bu ekler yapım ekleridir. Yukarıdaki fiillerin tümü isimden fiil yapım eklerini aldıkları için türemiş fiildir.
- 3. Fiilden Türemiş Fiiller
- Fiil kök veya gövdelerine yapım eki getirilerek türetilen fiillerdir.
- Örnek(ler)
- sev – il – ir
- fiil kökü fiilden fiil yapan ek geniş zaman kip eki
- yapım eki çekim eki
- Yukarıdaki örnekte “sevilir” sözcüğünün kökü “sev(mek)” fiilidir. Bu fiil “-il” yapım ekini alarak “sevil(mek)” fiilini oluşturmuştur. “-il” eki “sev-” fiilininin anlamını değiştirerek yeni bir fiil haline getirmiştir. “sevilir” sözcüğü yapım eki aldığı için türemiş fiildir.
- » çıkar-, söndür-, kanat-, sarıl-, giriş-, görün-…
- Yukarıdaki kelimelerde altı çizili ekler fiillere gelerek onları yeni fiillere dönüştürmüştür. Fiillere gelerek fiil türeten bu ekler, eklendikleri fiilin anlamını değiştirmiştir, bu yüzden bu ekler yapım ekleridir. Yukarıdaki fiillerin tümü fiilden fiil yapım eklerini aldıkları için türemiş fiildir.
- 4. Birleşik Fiiller
- Yeni bir eylemi karşılamak üzere, en az iki sözcüğün bir araya gelmesiyle oluşan fiillere birleşik fiil denir. Birleşik fiili oluşturan kelimeler biri veya her ikisi fiil olabilir. Ama en az biri fiil olmalıdır.
- Birleşik fiiller üç grupta incelenir:
- Kurallı Birleşik Fiiller
- İki fiilin belli kurallara göre birleşmesiyle oluşan birleşik fiillerdir. Kurallı birleşik fiiller de kendi anlamından uzaklaşarak ana fiile “yeterlik, tezlik, yaklaşma, sürerlik” gibi anlamlar katar. Kurallı birleşik fiiller her zaman birleşik yazılır.
- Kurallı birleşik fiiller dörde ayrılır:
- 5. Yeterlilik Fiili
- Bir fiile “ebil(mek)” yardımcı fiili getirilerek yapılır. Cümleye “gücü yetme” veya “olasılık” anlamı katar. Soru olarak kullanıldığı bazı durumlarda ise “rica” anlamı katar.
- Örnek(ler)
- » Öğretmeniyle konuşabilmiş.
- cümlesinde “konuşabilmek” sözcüğü yeterlilik birleşik fiilidir. “Bilmek” fiili normalde “bir şey üzerinde bilgisi olmak” anlamı taşır. Ancak burada bu anlamı yitirerek “konuşmak” fiiline ” gücü yetebilme, yapabilme” anlamı katmıştır.
- » Babam iki bavulu aynı anda taşıyabiliyor. (Gücü yetme)
- » Bu yıl kış geç gelebilir. (İhtimal)
- » Mektubu okuyabildin mi? (Gücü yetme, yapabilme)
- » Biraz daha sessiz olabilir misiniz? (Rica)
- > Yeterlilik fiilinin olumsuzu iki şekilde yapılır:
- Yeterlilik fiili gücü yetmezlik, yapamama anlamı taşıyorsa “ebilmek” yardımcı fiilinin “bilmek” kısmı atılır, onun yerine “-ma, -me” olumsuzluk eki “ama(mak), eme(mek)” şeklinde getirilir:
- Başarabilirim → Başaramam
- Açabilirim → Açamam
- Okuyabilir → Okuyamaz
- Yeterlilik fiili gücü yetmezlik, yapamama ihtimali içeriyorsa :
- Yazabilirim → Yazamayabilirim
- Gelebilirim → Gelemeyebilirim
REHBERİM xXBlacKingXx
BAŞARILARININ DEVAMINI DİLERİM ☺️